Voet en enkel: artrose van de enkel

Artrose is slijtage van het kraakbeen in gewrichten. Een gewricht is een plek waar twee of meer botten samenkomen en waar bewegen mogelijk is, bijvoorbeeld de enkel of de knie. De uiteinden van de botten in het gewricht zijn bedekt met een laagje glad weefsel: het kraakbeen. Door het kraakbeen kunnen de botten soepel langs elkaar bewegen. Bij enkelartrose is er sprake van slijtage van het kraakbeen in het enkelgewricht. 

Overmatige slijtage

Slijtage is normaal bij het ouder worden, maar bij artrose is de slijtage aan het kraakbeen overmatig. Het gladde oppervlak wordt dun, brokkelig of het kraakbeen verdwijnt helemaal. Hierdoor komt er steeds meer wrijving tussen de botten en dat doet pijn. Het lichaam kan de slijtage niet meer repareren. Als de artrose erger wordt, kunnen aan de randen van het gewricht ook botuitstulpingen ontstaan, deze heten osteofyten. Die maken het bewegen extra moeilijk en pijnlijk. De enkel kan er ook dik van worden.

Hoe ontstaat artrose van de enkel?

Er zijn globaal drie oorzaken:

1. Enkelletsel, artrose kan ontstaan na enkelletsel. Bijvoorbeeld wanneer de enkel breekt of meerdere malen verstuikt.
2. Ontsteking, een ontsteking van het gewricht kan het kraakbeen aantasten, bijvoorbeeld bij reumatoïde artritis (reuma).
3. Onbekende oorzaak, soms slijt de kraakbeenlaag van het gewricht zonder aanwijsbare oorzaak. Door slijtage wordt de laag met kraakbeen op het botuiteinde dunner en uiteindelijk komt het onderliggende bot (gedeeltelijk) bloot te liggen.

Klachten bij artrose van de enkel

De volgende klachten passen bij artrose van de enkel:

• Pijn bij (het starten van) beweging.
• (Ochtend)stijfheid.
• Pijn in rust.
• Zwelling van de enkel.
• Een afwijkende stand van de enkel en/of voet.

Pijn in de enkel is niet altijd artrose

Er zijn een heleboel andere aandoeningen die pijn aan het enkelgewricht kunnen veroorzaken maar geen artrose zijn. Voorbeelden hiervan zijn:

• Een plaatselijke beschadiging aan het kraakbeen van het enkelgewricht (osteochondraal defect).
• Ontsteking aan het gewrichtsvlies (synovitis).
• Overmatige littekenweefselvorming in het enkelgewricht na trauma (artrofibrose).
• Celsterfte in het sprongbeen door een slechte doorbloeding van het bot. Dit ontstaat vaak na een ernstig letsel, of bij mensen die veel roken.

Ook meer oppervlakkig gelegen weefsels kunnen pijn veroorzaken in de buurt van de enkel. Vooral de pezen zoals de achillespees en de buigpees van de grote teen (flexor hallucis longus) kunnen pijn rondom de enkel veroorzaken. Deze pijn kan lijken op pijn aan het enkelgewricht.

Behandelingen voor artrose van de enkel

Op de volgende manieren kan artrose van de enkel zonder operatie behandeld worden:

• Schoenadvies: schoenen waarbij zowel de hak als het neusgedeelte van de schoen wat meer omhoog staat, een zogenaamde afrolschoen.
• Therapiezolen: een podoloog/podotherapeut kan een volcontactzool aanmeten.
• Schoenaanpassing: er kan een afwikkelbalk onder de schoen gemaakt worden.
• Orthopedische maatschoen: als de voet door enkelartrose niet meer in een gewone schoen past.
• Brace of wandelstok: met poles of wandelstok(ken) loopt de patiënt lichter. Bij artrose van de enkel is dat een groot voordeel.
• Fysiotherapie en oefeningen, onder andere oefeningen en beweegprogramma’s die belangrijk zijn bij het remmen van het artroseproces.
• Vermindering van de belasting: activiteiten die zwaar zijn voor het gewricht vermijden.
• Gewichtsverlies bij overgewicht: bewegen en voedingsadvies is belangrijk bij mensen met artrose in het algemeen.
• Medicijnen: via de huisarts voor advies.

Tekst: Robert Wonink, illustratie: M. Boymans van Myrthe Boymans illustraties, myrtheboymans.nl